ONTWERPEN VOOR EEN COMPLEET ECOSYSTEEM BINNEN DE BEBOUWDE OMGEVING #1
Vier experts vertellen in deze reeks hoe we de gebouwde omgeving vorm kunnen geven zodat alle dieren, inclusief de mens, kunnen floreren in plaats van overleven. #1 Daan Posthouwer – Dura Vermeer
De stem van het ecosysteem
Bij elke gebiedsontwikkeling is het van cruciaal belang dat alle betrokken partijen, waaronder architecten, ontwikkelpartners, gemeenten en bewoners, gehoord worden. Maar er zijn andere belangrijke, niet menselijke, belanghebbenden die vaak over het hoofd worden gezien: de natuur in al haar facetten. Toen mij gevraagd werd om een artikel te schrijven voor dit magazine wou ik daarom naast het schrijven over het belang van het ecosysteem-denken ook de kans grijpen om een podium te geven aan -naar mijn mening- vaak nog te weinig betrokken stakeholders zoals de bodem, water en planten. Dit zijn namelijk cruciale onderwerpen om mee te nemen bij het ontwerpen van goed functionerende ecosystemen.
Impact maken
We hebben als mens een grote impact op onze omgeving en de ecosystemen om ons heen. De afgelopen jaren is er voornamelijk gebouwd zonder rekening te houden met de omgeving. Hierdoor lopen we tegen de grenzen van ons ecosysteem aan en staan we nu voor enorme uitdagingen. De biodiversiteit is enorm achteruit gegaan met als gevolg dat soorten uitsterven. Het klimaat verandert en we moeten ons openbaar gebied hierop aanpassen, zodat deze beter bestand is tegen de extreme weeromstandigheden van de toekomst. Om al deze complexe onderwerpen ruimte te geven in deze ruimtelijk en financiële krappe markt is er een verandering van denken nodig. In plaats van dat we het natuurlijk systeem aanpassen aan ons project, passen we het project aan, op het natuurlijk systeem. We moeten daarom bepalen welke elementen essentieel zijn voor het goed functioneren van een ecosysteem en hoe we deze versterken met de bebouwde omgeving, zodat de bebouwde omgeving niet stopt bij alleen een woning of kantoor, maar ook gaat bijdragen aan het voortbestaan van haar omgeving. De natuur schept de voorwaarden die leven mogelijk maken. Als we streven naar echt natuurinclusief bouwen, dan draagt het bebouwd gebied ook bij aan de voorwaarden die leven mogelijk maken.
Een compleet ecosysteem
Een uiterst belangrijk onderdeel van het ecosysteem zijn vogels, kleine zoogdieren, amfibieën, bijen en vlinders. Deze worden steeds vaker betrokken bij de gebouwde omgeving. Eerst doormiddel van nestkasten en andere voorzieningen, maar steeds vaker wordt er ook rekening wordt gehouden met de 5 V’s (voedsel, veiligheid, voorplanting, verbinding en variatie). Maar de natuur omvat meer dan dat. Water, bodemleven en lokale plantenpopulaties zijn andere cruciale factoren voor het goed functioneren van ecosystemen. Helaas worden deze nog te vaak over het hoofd gezien tijdens het ontwerpproces. Door bij de inrichting van de gebouwde omgeving rekening te houden met de natuur, creëren we een omgeving die een positieve impact heeft op de omringende ecosystemen en waarin alle dieren kunnen floreren.
Een integraal ontwerpteam
Door deze extra factoren worden de uitdagingen bij gebiedsontwikkeling steeds complexer en komt het helaas voor dat ze niet allemaal voldoende worden meegenomen. Zo zijn er voorbeelden zat waarbij planten niet in de juiste bodem worden geplaatst, waardoor ze niet kunnen overleven, of is de bodem zover verdicht dat het water in een wadi de bodem niet kan infiltreren. Ook wordt vaak geen adequate wateropslag wordt voorzien om droge zomers te overbruggen. Door kennis over deze onderwerpen niet tijdig te betrekken bij ontwerpkeuzes, kunnen groene ambities al vóór de afronding van het ontwerp stranden of blijkt na oplevering dat beoogde doelen niet worden behaald. Door deze veranderende eisen aan de buitenruimte is het daarom noodzakelijk om ontwerpdisciplines zoals water en de bodem, te betrekken bij het ontwerpteam, zodat de bebouwde omgeving kan bijdragen aan een groene en gezonde toekomst. Om meer draagvlak voor deze ontwerpdisciplines te creëren laten we nog 3 experts aan het woord over het belang van de bodem en water in het ontwerp proces, Anouk van der Poll, Mark Thur en Arjan Boekel.
Tekst: Daan Posthouwer
Beeldmateriaal: Arjan Boekel / de Bloeimeesters
