WATERVRIENDELIJK BOUWEN NOODZAKELIJK
VOOR DE NATIONALE BOUWOPGAVE EN DUURZAME DRINKWATERVOORZIENING
Drinkwaterbedrijf Vitens pleit voor Watervriendelijk Bouwen. Watervriendelijk Bouwen is het treffen van concrete maatregelen in het ontwerp van nieuwe huizen om drinkwaterbesparing door middel van innovaties mogelijk te maken. Dit is hard nodig voor de drinkwatervoorziening nu en in de toekomst. Een groene inrichting van de woonomgeving mag hierbij niet ontbreken.
Drinkwater, een eerste levensbehoefte
De drinkwatervoorziening voorziet in een primaire levensbehoefte en is van groot belang voor de volksgezondheid, economische ontwikkeling, welzijn en welvaart. De drinkwatervraag hangt nauw samen met ontwikkelingen zoals woningbouw en economie. Bedrijven moeten zich kunnen blijven vestigen of uitbreiden en de nieuw te bouwen woningen moeten worden voorzien van drinkwater. Daarom is het van belang om de beschikbaarheid van drinkwaterbronnen en de levering van drinkwater vanaf het begin te agenderen in de integrale visie- en planvorming.
Drinkwatervoorziening staat onder druk
Betrouwbaar drinkwater is niet meer vanzelfsprekend. Door klimaatverandering (drogere en warmere periodes), afname van beschikbare zoetwaterbronnen, toename van verontreiniging en de toenemende vraag naar drinkwater staat de levering van betrouwbaar drinkwater nu en in de toekomst onder druk. Negen van de tien drinkwaterbedrijven in Nederland geeft aan op dit moment of in de nabije toekomst (2030) niet meer te kunnen voldoen aan de toenemende vraag naar drinkwater. Vitens loopt nu al tegen de limieten aan van de drinkwaterlevering.
De drinkwatervraag was in recordjaar 2020 circa 10 procent hoger dan in 2015. En 2020 staat niet op zichzelf: de afgelopen jaren is een duidelijke trend zichtbaar van een stijgende drinkwatervraag. Deze trend zal naar verwachting niet snel keren. Daarbij is er een nationale woningbouwopgave gepland, waarbij deze nieuwe woningen ook voorzien moeten worden van drinkwater. Naast uitbreiding van de productiecapaciteit van drinkwater is er een drastische verandering nodig om de drinkwatervraag naar beneden te brengen.
Watervriendelijk bouwen onderdeel van toekomstbestendig bouwen
In het voorzieningsgebied van drinkwaterbedrijf Vitens staat voor de komende tien jaar 1/3 van de totale woningbouwopgave van Nederland gepland. Door de bouw van circa 300.000 woningen kunnen de huidige en toekomstige tekorten nog grotere gevolgen hebben. Om als drinkwaterbedrijf aan de wettelijke taak te kunnen blijven voldoen, namelijk drinkwater leveren, is het rand voorwaardelijk om ook de drinkwatervraag fors naar beneden te brengen.
Momenteel wordt er kwalitatief hoogwaardig drinkwater gebruikt voor verschillende niet-consumptieve doeleinden, zoals toiletspoeling, spoeling in huishoudelijke apparaten, de schoonmaak en in de tuin. Deze toepassingen vereisen echter geen drinkwaterkwaliteit. Daarom pleiten steeds meer waterbedrijven naast waterbesparing voor hergebruik van water in en om thuis. Om dit mogelijk te maken is het noodzakelijk om de woningen die nu worden gebouwd watervriendelijk te bouwen. Hiermee wordt het eenvoudiger om thuis te besparen op drinkwater. Het voorkomen van risico’s voor de volksgezondheid door foutief gebruik van niet-drinkwater blijft ook bij Watervriendelijk Bouwen een belangrijk uitgangspunt.
Maak watervriendelijk bouwen tot de standaard
Het gemiddelde waterverbruik in Nederland is 128 liter per persoon per dag (lpppd). Hiervan gaat circa 30 lpppd naar het spoelen van toiletten. Nog eens 17 lpppd wordt gebruikt voor de wasmachine (VEWIN, 2022). Toepassingen waarbij regenwater wordt opgevangen, eventueel aangevuld met gezuiverd afvalwater uit douche of bad en waarbij dit water wordt ingezet voor gebruik in de wasmachine, wc en tuin, levert een bespaarpotentieel per persoon op van 48 liter per persoon per dag of 17.500 liter per jaar. In Vlaanderen waar de drinkwaterlevering ook onder druk staat, zijn regenwaterputten sinds 2004 verplicht voor nieuwbouw. Inmiddels zijn bijna 1,5 miljoen putten in gebruik met een gezamenlijke capaciteit van zo’n 10 miljard m3 voor regenwater.
In de nieuwe Gewestelijke Hemelwaterverordening 2023 is vanuit het vertrekpunt dat elke druppel telt, onder andere het minimale volume van regenwaterputten verhoogd, maar ook de verplichting om opgevangen regenwater maximaal te gebruiken voor toepassingen waar geen drinkwaterkwaliteit voor nodig is. Dit levert al een vermindering 40% van watergebruik per huishouden.
Volgens Vlaams model loont het direct om nieuwe woningen gelijk te voorzien van installaties waarbij waterbesparende maatregelen makkelijk zijn toe te passen. Hiermee dragen de woningen die nu worden gebouwd op de lange termijn bij aan de watertransitie. Om dit niet een droom te laten blijven maar de realiteit, vraagt het om wettelijke borging via het bouwbesluit. Juist dan is het mogelijk om het grote schaal aanpassingen door te voeren voor de woningbouwopgave van nu met de juiste woningen voor morgen zodat drinkwater nu en in de toekomst niet verder onder druk komt te staan.
Watervriendelijk bouwen en klimaatadaptief bouwen
Watervriendelijk bouwen kan nu niet worden verplicht bij regionale uitvoering van de woningbouwopgave, omdat het Bouwbesluit daar (nog) niet in voorziet. Bouwtechnische voorschriften moeten via het Rijk lopen. Gemeenten hebben alleen mogelijkheden om klimaatadaptieve maatregelen te verplichten bij de inrichting van een perceel, bijvoorbeeld realiseren van waterberging.
23 maart is door ministers De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) en Van der Wal (Natuur en Stikstof) ‘de landelijke maatlat voor een groene, klimaatadaptieve gebouwde omgeving’ aan de Tweede Kamer aangeboden. In het licht van de klimaatverandering is het volgens de overheid nodig maatregelen te nemen en de gebouwde omgeving aan te passen, om nu en in de toekomst te zorgen voor een prettige, groene, veilige en gezonde leefomgeving. Meer groen en water moet leiden tot een betere balans tussen bodem- en watersysteem en de biodiversiteit verbeteren.
Het instrument beschrijft doelen en prestatie-eisen, en geeft richtlijnen voor nieuwbouw voor de thema’s wateroverlast, droogte, hitte, biodiversiteit, bodemdaling en ‘gevolgbeperking overstromingen’. De maatlat schrijft geen specifieke maatregelen voor. Daardoor blijft er lokaal ruimte voor maatwerk en krijgen innovatieve en slimme oplossingen alle ruimte. Voor het onderdeel droogte is in de maatlat als richtlijn opgenomen: ‘hergebruik van water, zuinig gebruik van drinkwater en verbeteren van waterkwaliteit is onderdeel van het ontwerp’. In het ontwerp / plan moet worden gemotiveerd wat het beoogde hergebruik van water is, hoe drinkwatergebruik wordt beperkt en wat de beoogde verbetering van de waterkwaliteit is, afgestemd op gebied specifieke condities. Hiermee wordt de ambitie om drinkwaterbesparing te realiseren bij nieuwbouw dus ook gekoppeld aan kaders die richting geven aan de lange termijn toekomst van bouwend Nederland.
Van pilots, naar schaalvergroting
Vitens participeert in innovatieve pilots om praktijkervaring op te doen met Watervriendelijk Bouwen. Onder andere in Nieuwegein en Silvolde (Achterhoek). Met deze pilots doet Vitens samen met partners ervaring op, maar worden ook feiten en inzichten verzameld voor het zetten van de volgende stap, het op grotere schaal toepassen van Watervriendelijk Bouwen in combinatie met een groene, klimaatadaptieve gebouwde omgeving.
In de pilots wordt niet alleen ingezet op technologische innovaties in de woning, maar ook op het toepassen van meer groen en minder verharding in de bebouwde omgeving. Zo kan droogtebestendige beplanting voorkomen dat in droge periodes drinkwater nodig is voor het groen houden van de tuin. Daarnaast kan groen in de wijk worden gerealiseerd voor het opvangen, zuiveren en infiltreren van regenwater, maar ook het zuiveren van ‘grijswater’. Dit is licht vervuild water afkomstig uit douche, bad of wasmachine. Door natuurlijke zuivering via (moeras)planten al dan niet in combinatie met actieve beluchting, kan dit water schoon worden teruggebracht in het lokale (grond)watersysteem. Het opgevangen regenwater en gezuiverde grijswater zou op termijn wellicht zelfs kunnen dienen als bron voor laagwaardig, niet-consumptief watergebruik. Dit vergt nog wel nader onderzoek.
Samenwerking met koplopers in de bouwketen
Vitens zet zich in om watervriendelijk en klimaatadaptief bouwen samen met de projectontwikkelaars, bouwers, overheden en woningcorporaties in de praktijk te brengen. We nodigen ambitieuze koplopers uit om mee te werken aan de ontwikkeling van kennis en de realisatie van nieuwe ideeën en concepten, maar ook voor de aanpassing van wet- en regelgeving, zoals bijvoorbeeld het bouwbesluit, om dit alles mogelijk te maken. Met als doel om (her)gebruik van grijswater en hemelwater op een veilige wijze te verheffen tot nieuwe standaard in de bouw.
