VAN DORRE GRASVLAKTE NAAR BRUISEND BOS
Nederland telt zo’n vierduizend bedrijventerreinen, gezamenlijk goed voor een gebied van 1.100 vierkante kilometer. Ze zijn praktisch allemaal sterk versteend en dat zorgt voor hitte, wateroverlast en droogte. Toch zijn deze terreinen potentieel geschikt voor natuurontwikkeling. Daar profiteren niet alleen planten en dieren van maar juist ook mensen. Bedrijventerrein Van der Zeelaan toverde een dorre grasvlakte van 2.000 vierkante meter om in een bos dat bruist van het leven.
Dode hoek
Bedrijventerrein Van der Zeelaan ligt in gemeente Wapenveld en is de thuishaven van 26 bedrijven en 300 werknemers. Het terrein, net ten zuiden van Zwolle, ligt tussen de provinciale weg en het Apeldoornse kanaal in. Aan de zuidkant van het terrein lag een verloren stukje grasland, met daarop een paar lindebomen en een bezinkingsvijver voor de hemelwaterafvoer van de fabriek van Leadax. Omdat het grasveld om de twee weken gemaaid werd, kwamen wilde bloemen en gras niet tot bloei en was er maar weinig beschutting en voedsel voor bestuivers en insecten. Toch was dit volgens Roeland van Delden, oprichter en ceo van Leadax en initiatiefnemer van het bos, een goede plek. ‘We zochten een strategische plek voor het bos, waar het ook oud kon worden. Daarom kwamen we in deze dode hoek terecht, daar kon verder toch niks.’ Hoewel het bos zeker mag blijven staan, is het ook een risico. Zien mensen het wel liggen?
Groene Droom
Leadax produceert duurzame en circulaire producten, zoals loodvervangers en dakbedekking van gerecycled pVb-folie uit autoruiten. Voor hun innovatieve concept wonnen ze al een aantal prijzen. Duurzaamheid is een belangrijke drijfveer voor oprichter en ceo Roeland van Delden. Roeland had al langer een droom om wat meer te doen met groen en biodiversiteit op het bedrijventerrein: ‘Ik vind dat er veel meer aandacht moet zijn voor groen en biodiversiteit bij de inrichting van bedrijventerreinen. Nu liggen ze er vaak maar troosteloos bij. Biodiversiteit stond al langer op mijn verlanglijstje en toen vertelde Mark Tuit (wethouder Hoogeveen, red.) over Tiny Forest. Dat leek ons een mooie eerste concrete stap.’
Verbeeldingskracht
Voordat het inheemse minibos de grond in ging, investeerde Leadax tijd en geld om de groene droom van Roeland in een concreet beeld te vertalen. Daarbij kregen ze hulp van de provincie Gelderland, de gemeente Heerde, IVN Natuureducatie en De Weerd Hoveniers. ‘Vanuit ons bedrijf zijn we altijd op zoek naar een mooiere en betere wereld,’ vertelt cfo Henk-Jan Lip. ‘Dat wilden we ook met ons bedrijventerrein uitstralen. We streven naar een toekomstgericht bedrijventerrein dat groen, energieneutraal en duurzaam is. Daarom ligt bijvoorbeeld het dak van onze bedrijfshal vol met zonnepanelen. Het verbeelden van onze visie was een belangrijke stap voor het project. Met de schetsontwerpen van de landschapsontwerper hebben we onze huurders en de andere bedrijven op het terrein bereid gevonden om mee te werken.’ ‘Misschien zijn wij wel het groene hart van dit bedrijventerrein,’ mijmert Roeland.
Kijk eens hoeveel bomen daar staan, waarom ga je in vredesnaam een bos op de Veluwe planten?
Geen direct rendement
Toen iedereen aan boord was, vroeg Henk-Jan offertes aan. ‘Zo kregen we de kosten in beeld en konden we op zoek naar financiering,’ legt hij uit. ‘Toch was het zo makkelijk geweest om het niet te doen,’ vult Roeland aan. ‘Het was gewoon een serieus, duur plan.’ Dat de investering een grote hobbel was, beaamt Henk-Jan. Dat kwam ook doordat het terrein aan de Veluwe grenst. ‘Kijk eens hoeveel bomen daar staan, waarom ga je in vredesnaam een bos op de Veluwe planten?
Dat kregen we bij aanvang van dit project van veel mensen te horen,’ zegt Henk-Jan. ‘Het probleem is misschien wel dat een investering in groen geen direct rendement oplevert en hoewel het Veluwebos dichtbij was, kwam er nooit iemand. Het is gewoon net te ver voor een ommetje in de pauze.’ Toch lukte het om partijen te vinden die geloofden in het plan. Deltaplan Biodiversiteit, de provincie Gelderland en de gemeente Heerde wilden graag bijdragen aan meer groen en meer biodiversiteit op het terrein. Het Deltaplan vond vooral de verbinding tussen biodiversiteit en de productiviteit en het werkgeluk van werknemers interessant.
Groen als secundaire arbeidsvoorwaarde
Hoewel het flink wat geld heeft gekost, blijkt het nieuwe natuurgebiedje elke euro waard. Simone Bus is manager klantcontact bij Leadax en de investering in de natuur maakt haar trots. ‘Ik vind het heel bijzonder dat mijn werkgever dit soort investeringen doet voor zijn werknemers.’ Simone vertelt ook dat het pas verrezen bosje helpt bij de werving van nieuwe medewerkers. ‘Het versterkt ons groene verhaal en dat trekt nieuwe mensen aan,’ legt ze uit. ‘Het is gewoon leuker om voor een groen bedrijf te werken, dat de wereld een beetje mooier maakt,’ vult Roeland aan. ‘Daarnaast hebben we met dit bos ook gewoon nieuwe werkplekken gecreëerd. Omdat we zo snel groeien, komen we binnen weleens plek te kort. Nu kan ik ook gewoon naar buiten voor overleg of een call; de wifi werkt er namelijk ook. Ik heb zelfs een slechtnieuwsgesprek in het bos gevoerd en dat ging erg goed,’ grapt Roeland.
Doe het samen
Henk-Jan was aanspreekpunt voor dit project en hij betrok er veel mensen bij. Hij overlegde met het bestuur van het bedrijventerrein, inventariseerde wensen van medewerkers van andere bedrijven en zocht de samenwerking met IVN, De Weerd Hoveniers en schakelde ook provincie en gemeente in. Intern startte hij een werkgroep op. ‘Zo’n project moet je niet alleen willen doen,’ vertelt Henk-Jan. ‘Het was prettig om hulp van mijn collega’s te krijgen bij de communicatie, de inrichting, de organisatie van de feestelijke opening en ook het beheer van het terrein.’
De aanleg
Het terrein zorgde voor een aantal uitdagingen. Ten eerste was de grond arm, verdicht en gortdroog. ‘Die moest ik goed losmaken en verrijken met compost, want er zat weinig organisch materiaal in de bodem. Anders had hier niks gegroeid,’ licht hovenier Jan de Weerd toe. Ten tweede was Jan bezorgd over de grote droogte van de laatste jaren en daarom wilde hij een grondwaterpomp installeren. Op die manier zou hij de bomen en bloemenweide gemakkelijk water kunnen geven. ‘Ten slotte zaten we midden in een coronalockdown en konden we de bomen niet samen met het personeel planten, terwijl samen planten zorgt voor meer eigenaarschap.’ Daarom werd besloten om in de zomer een feestelijke opening te organiseren, waarvoor alle partners en bedrijven op het bedrijventerrein Van der Zeelaan werden uitgenodigd.
Feestelijke opening
De feestelijke opening van het bos was een goed moment om met alle betrokkenen het succes te vieren en ze kennis te laten maken met het nieuw verrezen bos. ‘Het was toch wel erg mooi dat de gedeputeerde ons bos kwam openen en ons plan op die manier steunde,’ vertelt Henk-Jan trots. Uit het oogpunt van communicatie en marketing was het ook belangrijk om dit succes samen te vieren en tegelijkertijd het groene verhaal te delen met de buitenwereld. Tijdens de opening in juni 2021 was er ook aandacht voor het effect van groen op de mens. Wetenschapsjournalist Mark Mieras hield in het Tiny Forest een Tiny Talk over wat groen met je doet. De deelnemers kregen de vraag: kijk eens naar links en kijk daarna eens naar rechts. Wat doet dat met je? De toehoorders zagen het enorme contrast tussen het imposante grijze gebouw aan de ene en het nieuwe bos aan de andere kant. Een van de werknemers reageerde: ‘Het grijze gebouw levert geld op en dat geeft mij rust.’ Toch bleek uit onderzoek het tegenovergestelde. Natuur zorgt voor minder stress, oplossingsgerichter denken en minder burn-outs. ‘De effecten van het bos op de gezondheid waren voor veel medewerkers echt een eyeopener,’ vertelt Simone Bus. ‘Dat was voor velen van hen nieuw.’
Bosbadderen en groene routes
Onderdeel van het nieuwe natuurgebied was de eerste bosbadderroute van Nederland. Een wandeling via deze route door het bos, gerealiseerd door bosbadgids Gudrun Feldkamp, bevat verschillende oefeningen die het stressniveau helpen verlagen. De geur van naaldbomen, de glinstering op het water en de wind in de hoge bomen zijn bijvoorbeeld zintuiglijke waarnemingen die voor ontspanning kunnen zorgen. Op het pad rondom de regenwatervijver staan nu paaltjes met qr-codes. Daarmee kunnen medewerkers tijdens de pauze een aantal oefeningen doen, om te onthaasten. Toch was bosbadderen voor sommige medewerkers een brug te ver. ‘De term was voor mij nieuw en ook wel onwennig, maar Gudrun ging er helemaal voor en kreeg zelfs de meest kritische directeur op het terrein mee in haar verhaal. En volgens onderzoek werkt het gewoon,’ vertelt Roeland verbaasd. ‘Ook die verschillende structuren op de paadjes met schelpen, houtsnippers en steigerhout vind ik een vondst, het doet echt wat met je.’ Hoewel het bosje in de zomer aardig wat bezoekers trekt, wordt er nog wel naar manieren gezocht om het gebruik jaarrond te stimuleren. Een van die manieren was de aanleg van een wandelroute langs het kanaal aan de oostzijde van het terrein. ‘Die kant is nu ook een stuk groener ingericht met waternatuur en meer bomen,’ vertelt Henk-Jan. ‘Zo nu en dan loop ik een rondje over het terrein, langs het kanaal en om de fabriek weer terug naar ons bedrijf. Als de vijver net is aangevuld door een regenbui, dan is het wel erg mooi om daar even neer te strijken. Ons Tiny Forest is straks echt een rustpunt in onze nieuwe wandelroute. Het is, denk ik, goed om die route ook te bewegwijzeren, zo nodigen we mensen uit om dit gebied daadwerkelijk te komen beleven.’
Goed voorbeeld doet volgen
Volgens Roeland is er gemakkelijk natuurwinst te behalen op terreinen als deze: ‘Ik hoop dat we een voorbeeld zijn voor anderen. Ieder bedrijventerrein heeft wel een hoekje waar niets mee gebeurt. Maak er met een paar collega’s een leuk bosje van. Zo simpel is het. En als je dan vervolgens een vlinder ziet fladderen in je bos, dan is dat toch grappig.’
WERKLANDSCHAPPEN VAN DE TOEKOMST
Grijze, onaantrekkelijke plekken met weinig groen: de meeste bedrijventerreinen zijn nu nog geen fijne plek om te werken. Terwijl 30 procent van de mensen op zo’n terrein werkt. Dat moet anders, vindt een consortium van bijna 30 partijen. Zijn hebben zich georganiseerd in het programma Werklandschappen van de Toekomst. Dat programma werkt in negen jaar toe naar een nieuw normaal, waarin bedrijventerreinen transformeren naar groene, gezonde, energie-efficiënte en klimaatbestendige werklandschappen van de toekomst. Het consortium ontving daarvoor een impuls van 26 miljoen euro van het Nationaal Groeifonds. Komende tijd start Werklandschappen van de Toekomst met een groot onderzoeksprogramma op verschillende bedrijventerreinen, daar worden groen-blauwe oplossingen en innovaties getest en toegepast. Over negen jaar moeten minimaal 1000 bedrijventerreinen in beweging zijn richting toekomstbestendige werklandschappen.
